Evde Sağlık Hizmeti Sunmak, Kimin Görevidir ?

Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşları tarafından Evde Sağlık Hizmetlerinin Sunulmasına Dair Yönetmelik, 27 Şubat 2015 tarih ve 29280 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girdi. Bu yönetmeliğe göre aile hekimlerine ve aile sağlığı elemanlarına, evde sağlık hizmetleri konusunda birçok görev verildiği anlaşılmaktadır.Peki, hukuksal olarak, gerçekte aile hekimlerinin evde sağlık hizmetleri konusunda bir görevi var mı?Bir konuda gerçeklere ulaşabilmek için, izleyeceğimiz algoritmaları daha önce tanımlamıştık.

 

Bu algoritmaya göre ilk önce Kanuna, sonra yönetmeliklere, sonra yönergelere, daha sonra genelgelere, en son olarak da resmi yazılara bakmamız gerekir.

O zaman Aile Hekimliği Kanunundan başlayalım incelemeye. Aile Hekimliği Kanunu’nu incelediğimiz zaman, Aile Hekiminin tanımının, Kanunun 2. maddesinde “Aile hekimi; kişiye yönelik koruyucu sağlık hizmetleri ile birinci basamak teşhis, tedavi ve rehabilite edici sağlık hizmetlerini yaş, cinsiyet ve hastalık ayrımı yapmaksızın her kişiye kapsamlı ve devamlı olarak belli bir mekânda vermekle yükümlü, gerektiği ölçüde gezici sağlık hizmeti veren ve tam gün esasına göre çalışan aile hekimliği uzmanı veya Sağlık Bakanlığının öngördüğü eğitimleri alan uzman tabip veya tabiptir.” yapıldığını görmekteyiz. Burada çok net olarak aile hekimlerinin görev tanımından bahsedilmiştir. Aile Hekimliği Kanunun hiçbir yerinde     “ Evde Sağlık Hizmetleri “ tanımı geçmemektedir. Buda bizlere, evde sağlık hizmetlerinin, Aile Hekimlerinin görevi olmadığını göstermektedir.

 Peki, Kanunda aile hekimlerinin görevi olmayan birinci basamak sağlık hizmetlerinin kim tarafından yapılacağı yazıyor mu? Buna baktığımız zaman ise, Aile Hekimliği Kanunu’nun 5. maddesinin 2. fıkrasında “(Ek cümle:11.10.2011-KHK-663/58 Md.) Aile hekimliği hizmetleri dışında kalan birinci basamak sağlık hizmetleri toplum sağlığı merkezleri tarafından verilir ve bu merkezlerin organizasyonu, kadroları, görevleri ile çalışma usûl ve esasları Türkiye Halk Sağlığı Kurumunca belirlenir.” hükmü ile Kanunda aile hekimliği hizmetleri dışında kalan birinci basamak sağlık hizmetlerinin (yani evde sağlık hizmetlerinin) Toplum Sağlığı Merkezleri tarafından verileceği ve Toplum Sağlığı Merkezlerinin çalışma usul ve esaslarının THSK tarafından belirleneceği ifade edilmiştir.

Aile Hekimliği Kanununda “Evde Sağlık Hizmetlerinin” aile hekimlerinin görevi olduğuna dair bir ibare bulunmamaktadır.

Şimdide Yönetmelikleri inceleyelim.

İlk önce Aile Hekimliği Uygulama Yönetmeliği’ni inceleyelim. Aile Hekimliği Uygulama Yönetmeliğinde, “Evde Sağlık Hizmetleri” Aile Hekimlerinin görev, yetki ve sorumluluklarını ifade eden 4. maddesinin (ğ) bendindeki” Aile sağlığı merkezi şartlarında teşhis veya tedavisi yapılamayan hastaları sevk etmek, sevk edilen hastaların geri bildirimi yapılan muayene, tetkik, teşhis, tedavi ve yatış bilgilerini değerlendirmek, ikinci ve üçüncü basamak tedavi ve rehabilitasyon hizmetleri ile evde sağlık hizmetlerinin koordinasyonunu sağlamak.” hükmünde geçmektedir. Buradan da anlaşılacağı üzere aile hekimlerinin evde sağlık hizmetlerinde ki tek görevi koordinasyonu sağlamaktır. Yani kendisine kayıtlı olan kişilerin evde sağlık hizmeti kapsamına alınması için koordinasyon merkezine başvuruda bulunmak, hastasının evde sağlık hizmetini alıp almadığını kontrol etmek vb. gibi evde sağlık hizmetindeki koordinasyonu sağlamaktır.

Aile Hekimlerinin “Evde Sağlık Hizmetlerinde” ki Tek Görevi Koordinasyonu sağlamaktır.

Aile Hekimliği Ödeme ve Sözleşme Yönetmeliğini incelediğimiz zaman ise “ Evde Sağlık Hizmetleri “ için herhangi bir tanımlamanın olmadığını, evde sağlık hizmetlerindeki masraflar için herhangi bir ödeme kalemine yer verilmediği görülmektedir.

Peki, Evde Sağlık Hizmeti Sunmak Kimim Görevidir?

Aile Hekimliği Kanunu’nun 5.maddesinin 2. fıkrasında atıf yapıldığı gibi, 5 Şubat 2015 tarih ve 29258 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan “ Toplum Sağlığı Merkezi ve Bağlı Birimler Yönetmeliği” incelendiği zaman, tanımlar kısmının 4. maddesinin (ı) bendinde, evde sağlık hizmetlerinin tanımlandığı görülmektedir.

ı) Evde sağlık hizmeti: Çeşitli hastalıklar nedeniyle evde sağlık hizmeti almaya ihtiyacı olan bireylere evinde ve aile ortamında sosyal ve psikolojik danışmanlık hizmetlerini de kapsayacak şekilde verilen muayene, tetkik, tahlil, tedavi, tıbbi bakım, takip ve rehabilitasyon hizmetlerini,

Aynı Yönetmeliğin, Toplum Sağlığı Merkezinin Görev ve Yetkileri ile Çalışma Usul ve Esaslarını belirten 8. maddesinin (t) bendinde “Evde sağlık hizmetleri” görev tanımının yapıldığı görülmektedir. Toplum Sağlığı Merkezi ve Bağlı Birimler Yönetmeliği 32. maddesinde ise “Evde Sağlık Hizmetleri “ görevinin TSM’ ler tarafından verileceği açık bir şekilde ifade edilmiştir.

a)  Bölgesinde sunulan evde sağlık hizmetlerinin koordinasyonunda görev almak,

b) Evde sağlık hizmetini sunmak amacıyla ilgili mevzuatı ve müdürlüğün planlamaları doğrultusunda bünyesinde evde sağlık hizmet birimleri oluşturmak; hizmet sunumu için, yeterli unvan ve sayıda personeli bu birimlere görevlendirmek,

c) İlgili mevzuatı doğrultusunda evde sağlık hizmetleri ile ilgili iş ve işlemleri yürütmek,

ç) Bakanlık ve Kurumun belirlediği yapılanmaya uygun olarak ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği yapmak.

Yine aynı TSM Yönetmeliği’nin 49. maddesinin (h) bendinde, Sağlık Evi Personelinin görevleri arasında” Sorumluluk alanında, evde sağlık hizmetine ihtiyaç duyan bireyleri tespit ederek kayıtlı olduğu aile hekimine ve koordinasyon merkezine bildirmek; koordinasyon merkezi tarafından görevlendirildiği takdirde hastalara evde sağlık hizmeti vermek” hükmü ile belde ve köylerde evde sağlık hizmetlerinin sağlık evi personelince verileceği ifade edilmiştir.

En son olarak, 27 Şubat 2015 tarih ve 29280 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan “Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşları tarafından Evde Sağlık Hizmetlerinin Sunulmasına Dair Yönetmelik” incelendiği zaman, bu yönetmeliğin Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşları tarafından verilecek evde sağlık hizmetlerini kapsadığını görmekteyiz.

Peki, Bağlı Kuruluşlar neler?

Aynı yönetmeliğin tanımlar kısmının 4.maddesinin (s) bendinde “Sağlık Kuruluşu: Evde sağlık hizmeti vermek üzere bu Yönetmeliğe uygun olarak yetkilendirilen toplum sağlığı merkezlerini, kamu hastaneleri birliklerine bağlı hastaneler ile ağız ve diş sağlığı merkezi ve hastanelerini,” olduğu anlaşılmaktadır. Yani bu yönetmeliğin ne başlığında, ne amaç ve kapsamında, nede dayandığı kanun maddelerinde, aile hekimliği veya aile hekimleri veya aile hekimliği birimi veya aile sağlığı merkezleri ibareleri geçmemektedir.

Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşları tarafından Evde Sağlık Hizmetlerinin Sunulmasına Dair Yönetmeliğin, 9. maddesinde Evde Sağlık Hizmeti sunacak birimler olarak;

• T Tipi Evde Sağlık Hizmet Birimleri: TSM’ lere bağlı kurulan birimler
•  H Tipi Evde Sağlık Hizmet Birimleri: Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumuna bağlı hastaneler bünyesinde kurulan birimler,
• D Tipi Evde Sağlık Hizmet Birimleri: Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumuna bağlı Ağız ve Diş Sağlığı Merkezleri bünyesinde kurulan birimler, tanımlanmıştır.

Bu maddede Evde Sağlık Hizmeti Sunacak Birimler arasında AHB(Aile Hekimliği Birimleri ) tanımlanmamıştır.

Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşları tarafından Evde Sağlık Hizmetlerinin Sunulmasına Dair Yönetmeliğin, 5. maddesinde, 12. maddesinin (6) bendinde, 16. maddesinin (1),(2),(3) bendinde, 17.maddesinin (3),(4) bendinde, 18. maddesinin (1) bendinde, AHB tanımlaması geçse dahi, Aile Hekimliği Kanunu ve Aile Hekimliği Uygulama Yönetmeliğinde, Aile Hekimi veya Aile Hekimliği Biriminin Evde Sağlık Hizmeti vereceğine dair bir hüküm olmadığı için, bu maddelerin hukuka uyarlılığı görülmemektedir.

Mevcut Kanun ve Yönetmeliklere göre,

Evde Sağlık Hizmetleri, Toplum Sağlığı Merkezleri ve Hastaneler bünyesinde kurulan ve kurulacak olan Evde Sağlık Hizmetleri Birimleri tarafından verilmesi gerekmektedir. Aile Hekimleri, evde sağlık hizmetleri konusunda sadece kendisine kesin kayıtlı kişilerin evde sağlık hizmeti alabilmesi için koordinasyonu sağlayabilirler.

Dr. Hakan UZUN-TRABZON

---